3 lutego 2025

Nowelizacja prawa autorskiego w 2025: Co zmieni się w przepisach dotyczących wynagrodzenia twórców i artystów wykonawców?

Spis treści

20 września 2024 roku weszła w życie nowelizacja prawa autorskiego, która zwiększyła uprawnienia twórców i artystów wykonawców. Wprowadziła kilka nowych podstaw, na których mogą domagać się wynagrodzeń – samemu lub za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania. Jednak nie było to jeszcze wszystko. Już 20 lutego 2025 roku nastąpi kolejne wzmocnienie pozycji uprawnionych. Artyści wykonawcy uzyskają uprawnienie do żądania stosownego wynagrodzenia z tytułu udostępniania w Internecie utrwaleń ich artystycznych wykonań. Kto będzie je musiał płacić, komu i w jakiej wysokości? Jak przygotować się do wprowadzanych zmian?

Wynagrodzenie dla twórców i artystów wykonawców w Internecie

Konsumpcja treści odbywa się coraz częściej w Internecie. Jest to więc kolejne pole eksploatacji, na którym twórcy i artyści wykonawcy oczekiwali ochrony i zapewnienia im stosownych wynagrodzeń. O ile zasadą jest, że każde korzystanie powinno wiązać się z zapłatą, o tyle często prawo do wynagrodzenia przenoszone było na producenta np. audiobooków. Wówczas to od umowy z nim zależało, czy każde kolejne odtworzenie da twórcy lub artyście wykonawcy dodatkowy przychód i jakiej będzie on wysokości. W ramach nowelizacji prawa autorskiego ustawodawca postanowił wprowadzić niezbywalne prawo do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworów i artystycznych wykonań w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.

Którzy twórcy i artyści wykonawcy będą mieć prawo do stosownego wynagrodzenia?

Katalog uprawnionych został określony następująco:

– twórcy utworu literackiego, publicystycznego, naukowego, muzycznego lub słowno-muzycznego, w tym twórcy opracowania takiego utworu,

– artyści wykonawcy, którzy artystycznie wykonali taki utwór, jak wymieniony powyżej, lub jego opracowanie.

W przypadku artystów wykonawców w grę wchodzi jedynie utrwalenie artystycznego wykonania, a zatem prawo do wynagrodzenia nie będzie obejmować transmisji wykonań na żywo.

Stosowne wynagrodzenie dla twórców i artystów wykonawców, czyli jakie?

Przepisy nie określają dokładnie wysokości wynagrodzenia dla twórców i artystów wykonawców za korzystanie z ich twórczości w Internecie. Od 20 września 2024 roku obowiązuje już art. 21[4] PrAut, który wprowadził uprawnienie do stosownego wynagrodzenia dla twórców. Pomimo upływu kilku miesięcy organizacje zbiorowego zarządzania nie przedstawiły tabel wynagrodzeń określających wysokość opłat ani nie informowały publicznie, czy i ile płacą użytkownicy. Od 20 lutego 2025 roku zacznie obowiązywać art. 86[1] PrAut, który wprowadzi analogiczne uprawnienie do stosownego wynagrodzenia dla artystów wykonawców. Ich interesy reprezentują inne OZZ, które być może będą bardziej transparentne i publicznie ogłoszą, jakich stawek oczekują.

Wynagrodzenie godziwe, odpowiednie, proporcjonalne – czy będzie stosowne?

Wraz z rozszerzaniem uprawnień twórców i artystów wykonawców, określono w art. 43 PrAut ogólne zasady, które powinno spełniać wynagrodzenie licencyjne. Choć omawiane prawo do stosownego wynagrodzenia nie ma bezpośredniego związku z udzielaniem licencji, to pomocniczo można się przyjrzeć ustanowionym kryteriom. Wynagrodzenie musi być godziwe i odpowiednie do zakresu udzielonego prawa, charakteru i zakresu korzystania oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu. Domniemywa się przy tym, że wynagrodzenie proporcjonalne do przychodów z korzystania z utworu spełnia powyższe wymogi. Wynagrodzenie wypłacane twórcy i artyście wykonawcy, które będzie proporcjonalne do korzyści uzyskiwanych z udostępniania utworu, który powstał przy ich udziale, powinno być zatem uznane za stosowne.

Kto wypłaci stosowne wynagrodzenie dla twórców i artystów wykonawców?

Przepisy nie określają podmiotu zobowiązanego do zapłaty, ani nawet poborcy wynagrodzeń. Praktyka może być więc tu różnoraka.

W pierwszej kolejności takie wynagrodzenie może być wypłacane przez samego producenta np. audiobooka twórcom i artystom wykonawcom, których pracę wykorzystano do jego stworzenia. Nie można wykluczyć też zobowiązania platformy, gdzie udostępniono takiego audiobooka. Sami odsłuchujący zapłacą to wynagrodzenie pośrednio – zapewne zostanie uwzględnione w cenie dostępu do platformy streamingowej.

Nie przewidziano tutaj obowiązkowego pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania. Oznacza to, że możliwe będzie rozliczenie się bezpośrednio z uprawnionym. Nie można jednak wykluczyć także tego, że przynajmniej część z nich powierzy wykonywanie swojego uprawnienia OZZ. Wówczas jego wypłata następować będzie za pośrednictwem organizacji.

Nowelizacja prawa autorskiego w 2025: Jak przygotować się na nadchodzące zmiany?

Warto, aby już w umowie zawieranej pomiędzy producentem np. audiobooka a twórcą lub artystą wykonawcą rozstrzygnąć kwestię stosownego wynagrodzenia. Pozwoli to obu stronom uniknąć późniejszych zaskoczeń. Zawierając nową lub aneksując już istniejącą umowę należy pamiętać co najmniej o następujących postanowieniach:

– kto będzie zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia?

– komu wynagrodzenie zostanie wypłacone?

– w jaki sposób wynagrodzenie zostanie ustalone?

– jak można skontrolować, że wynagrodzenie zostało prawidłowo obliczone?

– jak często następować będzie wypłata wynagrodzenia?

Nowelizacja prawa autorskiego, której omawiana część wejdzie w życie w 2025 roku, niesie ze sobą szereg wyzwań, ale także nowych możliwości dla branży ICT.

Jeżeli potrzebujesz pomocy w sformułowaniu odpowiednich postanowień umownych, które zabezpieczą Twoje interesy w obszarze prawa autorskiego, zapraszamy do kontaktu.